In het kader van het vak ‘Onderzoeksmethoden: teksten, beelden, artefacten’ onderzochten vier studenten van de Kulak de foto en kwamen tot verrassende vaststellingen.
Deze foto maakt deel uit van een fotoreeks uit het Roeselaarse stadsarchief. De Antwerpse fotograaf Henri Climan-Ruyssers legde op zondag 22 augustus 1909 vanop het De Coninckplein de Rodenbachstoet vast. Deze stoet maakte deel uit van de drie dagen durende festiviteiten in Roeselare en werd opgezet om de op 28-jarige leeftijd overleden Rodenbach te herdenken bij de inhuldiging van zijn standbeeld.
Op deze foto is één van de wagens te zien: de wagen van Gudrun. Via analyse van het beeld komen we meer te weten over de manier waarop het Roeselaarse stadsbestuur en feestcomité het toneelstuk Gudrun, geschreven door Rodenbach, wilden overbrengen aan de talrijk opgekomen massa. Geschiedenis spreekt het grote publiek immers niet altijd aan in de vorm van dikke, stoffige boeken. Maar geschiedenis en cultuur verbeelden in stoeten, is een laagdrempelige manier om de grote massa te betrekken bij het eigen verleden.
Het drama Gudrun
Het drama Gudrun speelt zich af in het duinengebied van het Moerenland tijdens de Romeinse overheersing over West-Europa. In het toneelstuk wordt Gudrun uitgehuwelijkt door haar vader Carausius aan de Romein Allectus. Net op dat moment vallen de Noormannen het Moerenland binnen, waarop Gudrun op slag verliefd wordt op de gevangengenomen Noorman Herwig en weigert te trouwen met Allectus. Wat volgt is een dramatisch verhaal met de liefde tussen Herwig en Gudrun die tijdens het hele stuk centraal staat.
De stoet en de wagen die door de straten van Roeselare trok, toont meer dan enkel het liefdesverhaal van Gudrun. Het verhaal van Gudrun inspireerde namelijk vele Vlaamse nationalisten, omdat zij een duidelijke link zagen tussen de Romeinse overheersing uit het toneelstuk en de overheersing van Franssprekende Belgen over de Vlaamssprekenden. Vooral het laatste bedrijf uit het stuk waarbij de Romeinen werden verdreven uit het Moerenland, sprak tot de verbeelding van de Vlaamse nationalisten.
De praalwagen
De ontwerpers van de wagen stonden echter voor een uitdaging bij het vervaardigen van de wagen, aangezien ze een volledig toneelstuk in slechts één beeld moesten afbeelden en het verhaal in één oogopslag herkenbaar moesten maken voor de toeschouwers. De compositie en de keuze van de personages was daarom ook sterk gereduceerd tot de absolute kern van het drama dat Rodenbach schreef. Zo kreeg de wagen de vorm van een grasduin, wat een onmiddellijke verwijzing was naar het Moerlandse kustgebied en haar verondersteld vrijheidslievende inwoners. Daarnaast kozen de ontwerpers ervoor om Gudrun als belangrijkste personage bovenaan te plaatsen, waardoor de toeschouwers letterlijk naar haar en de waarden van trouw en volharding waarvoor zij stond, moesten opkijken. Ten slotte kon het personage van de runenlezer Wate onmogelijk ontbreken op de wagen. Als waarzegger stond hij symbool voor de goede afloop van het toneelstuk, maar op die manier kondigde hij ook de toekomst naar een heroplevende Vlaamse bevolking in het nu aan: “Uit houwe trouw wierd Moerenland herboren.”
Romantisch nationalisme
De foto uit het Roeselaarse stadsarchief past dus zeer duidelijk binnen het kader van het romantisch nationalisme. Niet alleen de stoet zelf, een typisch romantisch medium om het brede publiek te bereiken met vaderlandse geschiedenis, maar ook het thema van de wagen passen in die traditie. Door de verdrijving van de vreemde overheerser te rechtvaardigen aan de hand van het werk van Rodenbach, konden nationale gevoelens zich sterker uiten. Het doel van de stoet was dan ook om een zekere fierheid op te wekken voor de eigen Vlaamse geschiedenis bij het gewone volk.
Met dank aan Marie-Charlotte Dubois, Emma Destorme, Henri Deweerdt en Joke Scheers.
Bekijk hier enkele andere beelden van de Rodenbachstoet uit 1909
